Türkiye’nin güneydoğusu büyük zelzelelerle yıkıldı. Can kayıpları 4. günde süratle artarken, ülkemiz için bu acılar yeni değil maalesef. Türkiye sarsıntı faylarının etkin olduğu bir coğrafyada bulunuyor. Tarihimiz zelzele felaketleriyle dolu olurken yıllar geçse de felaketin boyutu hiç değişmiyor. Bu da her seferinde içimizi acıtırken, siyasetin de gereci oluyor. Bu boyutta hatırlanan en şiddetli zelzele 17 Ağustos 1999’da olmuştu. Bu sarsıntıda idarede olup artık sarsıntı çalışmalarını yürütenler o periyotta muhalif tarafta yer alıyordu. Bu bağlamda da gündem olan isimler kalabalıklaşıyor.
6 Şubatta, 9 saat ortayla şiddetli zelzeleler sarsılan Türkiye’de en son bu şiddet bir zelzele 17 Ağustos 1999’da olmuştu. Felaketlere hazırlanmanın yolu lakin ona uygun yaşayarak gerçekleşebiliyor. Türkiye’de ise hazırlık, kontrol, önlem üzere sözler yalnızca sözlüklerde yer alıyor. Bu da 24 yıl sonra felaketin boyutunu değiştirmiyor.
Felaketlerde kıymetli olan bir durum da çabucak ardından acilen yapılan tertipler oluyor. Ne kadar erken, süratli ve şuurlu müdahale edebilirseniz o kadar çok can kurtarabiliyorsunuz. Bu açıdan tüm teknolojik, toplumsal değişimlere karşın tartışmalar sürerken, 24 yıl evvelki çalışmalar hala eleştirildiğinden şu devirde de idarede olanların tenkitleri öne çıkıyor.
Dün canlı yayında gazeteci Fatih Altaylı da bu durumu “Siz de bir vakitler muhaliftiniz” diyerek lisana getirdi. Öncesinde de paylaşım yapmıştı.
İktidar partisi Sözcüsü Ömer Çelik, 1999 yılında Yeni Şafak gazetesinde köşe yazılarıyla gündeme geldi. Çelik’in, 23 Ağustos 1999’da yayımlanan “Bugün susmak…” başlıklı yazısında yalnızca birinci paragrafta bile durumu ağır eleştirdiği görülüyor.
Depremin birinci saatlerinde ortada olmayan ‘devletlu’ zevat, ortadan saatler geçtikten sonra her köşe başından başlarını uzatıyor. İş yapmak ismine bildikleri tek şey, açıklama yapmayı kesintisiz bir biçimde sürdürmek. Yapılan işlerin ne kadar beceriksizce yapıldığını tespit edenlere görünürde kırgınlık tabir eden ‘yetkililer,’ el altından da gözdağı veren bir tavrı, devletin âli menfaatlerini müdafaanın tek göstergesi üzere sunmanın çabası içindeler. Kaynak: Yeni Şafak
Bu kelamların sahibi Çelik, Kahramanmaraş zelzelesi sonrası açıklamasındaysa toplumsal medyada gündem oldu. Memleketi Adana’dan yaptığı açıklamada Ömer Çelik “Cumhur İttifakı olarak hepimiz alandayız. Hepimiz bu çalışmalarda üzerimize düşeni yapmaya çalışıyoruz” dedi.
Bu gazetenin 1999 manşetiyle şimdiki manşeti ortasında da büyük fark oluyor. Maalesef acıların karşılaştırılması ya da insanı bakış açısının değişmesini görmek kalp kırıyor.
Daha kalp kıranlar da oluyor. Birebir gazetenin müelliflerinden Ali Saydam, “Acının siyaseti olmaz” diye başlık atsa da siyaset yaparak 24 yıl evvelki durumu yine karşılaştırıyor. Ne vakit? Zelzelenin çabucak sonraki günü.
Hani her durumda “Bardağın yarısı boş, yarısı dolu” bakış açısı yaratılmaya çalışılır ya… Bu sefer güya bardağın büyük bir kısmı dolu… Koskoca bir bölge, 10 kent sallandı durdu… Ne kadar empati yaparsanız yapın, o insanların acısını anlamak ne kadar mümkün olabilir ki… Allah yardımcıları olsun! Biz yeniden de bardağın az da olsa boş kısmından kelam edelim… 1999 Marmara Depremi’nde hükûmet, bölgeyle temas kuramamış, periyodun Başbakanı Bülent Ecevit oradaki yetkililere ulaşamamış, yardım grupları hasar gören binalara bir türlü gidememişti… Bu sefer o denli olmadı… Çok şükür… Kaynak: Yeniden o gazete
1999 yılında 3’lü koalisyonla yönetilen Türkiye’de o devir iktidar ortaklarından olan iki isim Hakk’ın rahmetine kavuşalı yıllar oldu. 3. isimse hala iktidar ortağı olarak Cumhur İttifakında bulunan MHP’nin önderi Devlet Bahçeli.
Koalisyon hükümeti, sonrasında bu sarsıntının getirdiği mali yükü kaldıramayarak 2000 ve 2001 yıllarında krizler yaşarken, 2002 yılındaki seçimlerde de Meclis’e girememişti.
TBMM’ye giren iki partiden biri AKP biri de CHP olurken, AKP o yıl geldiği iktidarda 2023 yılı prestijiyle hala idarede bulunuyor.
MHP Önderi Devlet Bahçeli de hem o devir hem de bu periyot iktidar kanadı olarak açıklamalarda bulundu. Zelzeleden yaklaşık bir hafta sonra 24 Ağustos 1999’da TBMM’de yaptığı konuşma şu halde:
Dünyanın dört bir yanında vakit zaman değişik olağan afetler yaşanmaktadır. Fakat, bir çok ülke, bu afete karşı hazırlıklı olmayı öğrenmiştir.
Bu hazırlık, zelzelesi evvelden haber alma biçiminde değil, sarsıntıya sağlam binalar yapmak yahut sarsıntı bölgesi dışında iskan gerçekleştirmek halinde olmaktadır.
Siviliyle, askeriyle, memuruyla milletin bütün fertlerinin kendisine düşen her vazifeyi ifa ekmekte olduğu bir vakitte insanlarımızın şevkinin kırılması, ümitsizliğe sürüklenmesi, geleceklerine ipotek konmaya çalışılması asla düzgün niyetle izah edilemez. Kaynak: MHP
Dün yaptığı açıklamalardaysa hem OHAL’i desteklediğini belirten Devlet Bahçeli hem de AFAD’a yaptığı 1 milyon TL’lik yardımı açıklayarak İdeal Ocaklarını da yardıma çağırdı.
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay, geçmişte Afet ve Acil Durum İdaresi (AFAD) Lideri olarak 17 Ağustos sarsıntısı anma yıldönümünde yaptığı açıklama akıllara geldi.
Risk idaresi dediğiniz şey nedir? Daima söylüyoruz ya ‘Deprem öldürmez, bina öldürür.’ diye. Yani ben birey olarak çocuklarıma bina yaparken mezar yapmamam lazım. __Çocuğuma konut satın alıyorken yahut mesken yapıyorken birinci dikkat etmem gereken konutun görüntüsü olmamalı. Bina sarsıntıya güçlü mı, değil mi buna bakmamız lazım. Kaynak: AA
Oktay, dün yaptığı açıklamadaysa mevzuyu büsbütün siyaset gündeminde ele alır üzereydi.
Her bir bölgede yüzleri demiyorum binlerce enkazın olduğu yerden bahsediyoruz. Tüm gücümüzle müdahale ediyoruz. Artık bunun üzerinden siyaset yapılmaz. Katkı sunacağınız bir şey varsa söylerseniz kıymetlendiririz. Her yaptığınız işi fotoğraf çekip paylaşırsanız toplumsal medyadan milletimiz bunu ödetir size. Dezenformasyon ile ilgili bir şey varsa bunun gereğini de yapacağız. Tüm bunları kınıyorum. Umarım bütün bunlar bugün prestijiyle son bulur.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 17 Ağustos 1999 zelzelesi için yakın devirde paylaştığı anma iletisi da dikkat çekti.
Erdoğan dün sarsıntı bölgesine giderek açıklamalarda bulundu. Sonrasında vatandaşlarla da görüştü. Fakat bir söylemi çok dikkat çekti.
2002 Kasım ayında iktidara gelen AKP’nin başında o devir siyasi yasaklı Erdoğan yerine Abdullah Gül bulunuyordu.
9 Mart 2003’te Siirt’te seçimlerin tekrar edilmesiyle Erdoğan seçilerek Meclis’e girdi ve Başbakan Gül’ün istifasını sunması sonrası 14 Mart 2003’te başbakan oldu.
Türkiye 1 Mayıs 2003’te Bingöl’de bir zelzeleyle sarsıldı ve 176 vatandaşını kaybetti. Erdoğan, o bölgeye yaptığı ziyarette şu kelamları kullanmıştı:
Buna ihmal denmez. İhalelerin kurallarına uyulmamıştır. Denetimi uygun yapılmamıştır. Taban etütleri güzel yapılmamıştır. Materyalden çalınmıştır.
2003 Bingöl zelzelesinde Başbakan Erdoğan ve 2023 Kahramanmaraş sarsıntısında Cumhurbaşkanı Erdoğan ?