Kuveyt Ulusal Meclisindeki 50 vekilin belirleneceği seçimler için sabah saatlerinde başlayan oy verme süreci devam ediyor.
Kayıtlı 793 bin 646 seçmenin bulunduğu ülkede 17’si bayan 207 aday, Ulusal Mecliste misyon yapacak 50 milletvekili ortasına girmek için yarışacak. Seçim listelerinde en dikkati çeken adaylar ortasında eski Meclis Lideri Merzuk el-Ganim yer alıyor.
Bu oylamayla bir arada, Selefi Pir Sabah el-Ahmed es-Sabah’ın Eylül 2020’de vefat etmesi üzerine vazifeye gelen Buyruk Pir Nevvaf el-Ahmed el-Cabir es-Sabah’ın iki buçuk yıllık vazife mühletince üçüncü defa Meclis üyeleri seçilmiş olacak.
Meclis ve hükümet ortasındaki kriz nedeniyle “siyasi çıkmazın” yaşandığı ülkede sıklıkla hükümet istifaları ve kabine değişiklikleri gerçekleşiyor. Son 3 yılda birçok defa hükümetin değiştiği Kuveyt’te halk, yalnızca 8 ay ortadan sonra ikinci kere sandık başında.
Meclisin tekrar tekrar feshedilmesi, Kuveyt kamuoyunda “hoşnutsuzluğa” neden olurken, iki buçuk yıl içinde 3. defa yapılan seçimlere iştirakin ne seviyede olacağı ve sonuçların siyasi istikrarı sağlayıp sağlayamayacağı ise merak konusu.
Uzmanlar, seçim yüzlerinin büyük bir kısmını oluşturan bağımsız, liberal ve İslami akımlar ortasındaki farklılıklara karşın, “kritik” olarak nitelenen seçim sonuçlarının sabırsızlıkla beklendiğini tabir ediyor.
Siyasi istikrarın hükümet ile parlamento ortasındaki işbirliğine dayalı olduğu ülkede, taraflar ortasındaki meselelerin ekonomik yansımalarının da olduğu, kaynaklarını çeşitlendirmek isteyen petrol zengini ülkenin planladığı ekonomik ıslahatları engellediği tabir ediliyor.
KUVEYT BUYRUĞU SON BİR YILDA İKİ KERE MECLİS’İ FESHEDEREK SEÇİM KARARI ALDI
Emir Sabah vazifeye geldikten yaklaşık 3 ay sonra 5 Aralık 2020’de genel seçimler yapılmıştı.
Kuveyt Buyruğu, yalnızca son bir yılda ülkedeki siyasi sıkıntılar nedeniyle birincisi Ağustos 2022, ikincisi Nisan 2023 olmak üzere iki defa Meclisi feshetti ve seçim kararı aldı.
Hükümet üyeleri ve Meclisteki muhalefet ortasındaki uyuşmazlıklar, siyasi tahlil beklentilerinin tıkanması, parlamentodaki bir küme vekilin Mecliste oturma hareketi yaparken bir küme vekilin de oturumları boykot etmesi üzere durumlar, ülkeyi bu sürece taşıyan esas nedenlerden oldu.
Bazı Meclis üyeleri, Meclis Lideri Merzuk Ganim ve periyodun Başbakanı Pir Sabah el-Halid el-Hamad es-Sabah’ın vazifeden alınmasını istedi.
Bu siyasi gelişmeler sonucunda parlamento, “vekiller ortasındaki uyumsuzluk” münasebet gösterilerek Ağustos 2022’de resmen feshedildi.
Bunun üzerine Kuveytliler, 29 Eylül 2022’de milletvekili seçimi için sandığa gitti ve yeni Meclis üyelerini seçti.
6 AYLIK MECLİS LAĞVEDİLDİ
Ancak seçimden yaklaşık 6 ay sonra 19 Mart 2023’te Anayasa Mahkemesi, 2020’de seçilen Meclisin fesih kararının “çelişkili” ve “hukuksuz” olduğu istikametinde karar alarak, 2022’deki genel seçimi iptal etti.
Yüksek mahkeme, parlamentonun bir evvelki seçimde yani 2020’de seçilen üyelerle devamına hükmetti. Böylelikle 2022 seçimleri güya hiç yapılmamış kabul edildi ve 2022 Meclisi de lağvedildi.
Anayasa Mahkemesinin kararı sonrası Ulusal Meclis Başkanlığı koltuğuna yine oturan Merzuk el-Ganim, 21 Mart’ta düzenlediği basın toplantısında “yeni seçim” bildirisi verdi.
2020’DE TEKRAR FESHEDİLDİ
Kuveyt Buyruğu de 17 Nisan’da, Anayasa Mahkemesi kararıyla 19 Mart’ta tüm yetkileriyle misyona geri dönen 2020 Meclisini “tekrar” feshetti ve 6 Haziran 2023’te seçim yapılmasına karar verdi.
12 YILDA 10’DAN FAZLA FESHEDİLDİ
Kuveyt parlamentosu, kuruluşundan bu yana birçok siyasi krize şahit oldu ve birçok dönüm noktasından geçti. Bu çerçevede 2011 ile 2023 yılları ortasında Meclis 10’dan fazla defa feshedildi.
Diğer Körfez ülkelerine kıyasla parlamentoya “başbakan ve bakanlar aleyhinde gensoru önergesi verme, yasa çıkarma ve iptal etme” üzere daha geniş yetkilerin verildiği ülkede, son kelam ise yürütmenin başı olan Emir’e ilişkin.
Emir, Meclisi feshetme yetkisine de sahip. Meclisin feshi ekseriyetle Buyrukluk yahut yargı kararıyla gerçekleştiriliyor. Feshin ilanından itibaren 2 ayı geçmemek üzere yeni seçim yapılması gerekiyor. Belirlenen tarihlerde yeni seçimlerin yapılamaması durumunda Meclis tüm anayasal yetkileriyle yine vazifeye dönebiliyor.
SEÇİM SİSTEMİ
Ülkede 23 Ocak 1963’te kurulan Ulusal Meclis 4 yıl müddetle direkt halk tarafından seçilen 50 üye ile Buyruk tarafından atanan Başbakan hariç en fazla 15 bakandan oluşuyor.
Atanarak misyona gelen bakanlar, seçilmiş Meclis üyelerinin üçte birini geçmemeleri kaydıyla misyonları hasebiyle üye olarak kabul ediliyor.
Beş seçim bölgesine ayrılan ülkede seçmen, her bölgeden 10’ar milletvekili seçerek Meclise gönderecek. 2012 yılının sonuna kadar her seçmen 4 aday için oy kullanma hakkına sahipti. Bu tarihten itibaren oy hakkı her Kuveytli için bir oy ile sonlandırıldı.
Siyasi partilerin olmadığı Kuveyt’te adaylar seçimlere bağımsız giriyor ve kazandıktan sonra genelde parlamento bloklarını oluşturuyorlar.
Kuveyt Anayasası’nın 57’nci hususu, parlamento seçimlerinin akabinde hükümetin tekrar kurulmasını da öngörüyor.
Seçim sonuçlarının nihaileşmesinin akabinde mevcut hükümet istifasını sunuyor ve Buyruk, yeni hükümetin kurulması için bir başbakan görevlendiriyor.