Kişinin yapması gereken işi, vakti, gücü ve imkanı olmasına karşın, bir ya da birkaç kere ertelemesi, işi yapmaktan kaçınması olarak tanımlanan erteleme hastalığı, kişinin günlük hayatına olumsuz tesir eder.Yapılması gereken işleri, süresiz ve sayısız olarak erteleyen bireyler, vakti yanlışsız kullanamadıkları için gerek okulda, gerekse profesyonel hayatlarında zahmetlerle karşılaşırlar. İşin tamamlanması gereken vakit yaklaştıkça öfke ve gerilim düzeyleri artar. Çoğunlukla da işi yapabileceklerinden çok da yüzeysel ya da kabataslak formda tamamlarlar. Bunun sonucunda da gerilim düzeyleri artmaya ve öz inançları düşmeye başlar.
Erteleme Nedir?
Yapılması gereken işin başına oturmadan evvel son bir sefer diğer bir şey yapma, harekete geçerek işi tamamlamak yerine kasıtlı ve şuurlu olarak yapılması gereken hareketten kaçınma, ağırdan alma olarak da açıklanabilen erteleme hastalığı, toplumda hayli yaygın olarak görülür. Bu şahıslar aksiyona geçmek yerine kendi kendilerine mazeretler ve kaçış yolları bularak vazifelerini erteler. Bunun sonucunda iş ve okul hayatlarının yanı sıra toplumsal bağları de olumsuz etkilenir.
Günümüz çağdaş toplumunda epey yaygın olarak görülen erteleme hastalığı her yaş ve cinsiyetten şahısta görülür. Erteleme eğiliminde olan bireyler, etrafları tarafından savsak, rahat ve üşengeç olarak tanımlanırlar. Çoğunlukla motivasyon eksikliğinden kaynaklanan bu durumda kişi, yapılması gereken işi değersiz bulur. İlgi alanı dışında yer aldığını ya da işleri ertelemesinin, maharet eksikliğinden kaynaklandığını düşünür. Yapılması gereken işi nasıl yapacağını bilememek ve kendini yetersiz hissetmek de erteleme hastalığı bulunan şahıslarda yaygın olarak görülür.
Motivasyon eksikliğine ek olarak mükemmeliyetçi olmak, başarısız olmaktan korkmak, kişinin kendisine yönelik olarak yüksek standartlar belirlemesi ve kendisine ait olağan dışı beklentilerde bulunması da erteleme hastalığı bulunan bireylerin ortak özellikleri ortasında yer alır. Tüm bunlara ek olarak vakit idaresi berbat olan, plansız davranan şahıslarda de yapılması gereken işi daima erteleme eğilimi görülür.
Kronik Erteleme Nasıl Oluşur?
Sürekli erteleyen, ertelediği için gerilime ve kahra girmesine karşın, bu durumu tekrar tekrar sürdüren bireylerde görülen kronik erteleme kıymetli bir sorundur. Çocukluk çağında başlayan bu durumun altında yatan sebeplerden biri de otoriter ebeveynlerdir. Bu usul ailelerde kurallar çok sıkıdır ve bu kurallara uymak çabucak her şeyden daha değerlidir.
Mükemmeliyetçi anne babalar, küçük yaştan itibaren daima olarak çocuklarını eleştirir. Ayrıyeten şartlı sevgi ve ilgi veren ebeveynlerin çocuklarında da erteleme hastalığı görülebilir. Bunun sonucunda çocuklar kendi iç dünyalarını düzenlemek yerine ebeveynlerinin niyetini okumayı öğrenir.
Sürekli olarak kendini ispatlamak zorunda kalan çocuklarda performansla ilgili dertler ortaya çıkar. Küçük yaşta takdir görmek ve kabul edilmek için çabalayan bireyler, yetişkinlik devrinde erteleme hastalığı ile baş başa kalır.
Çocukluk devrinde baş kaldıramayan bireyler, yetişkin olduklarında yapmaları gereken işleri vaktinde yapmayarak bir cins reaksiyon ortaya koyarlar. Lakin bu durum kronik erteleme hastalığına sahip bireylerde öfkeye neden olur. Son teslim tarihi olan işlere başlama fikri, keyif kaçırıcı bir aksiyon olarak görülür. Vakit daraldıkça artan gerilim ve sonluluk hâli, kişi psikolojisi üzerinde huzursuzluk ve kızgınlık üzere negatif hisleri ağırlaştırır. İşi yapmaya niyetlendiğinde motive olamayan bireyler, hareketlerini erteleyerek bir yerde hislerini ertelemiş olurlar.
Belirli bir vakitte yapılacak işlerin sebepsiz yere geciktirilmesi durumuna erteleme denir. Bu işler genelde değersiz olarak görülürler ve bireyin üşenmesi sonucu son dakika yapılırlar. Ancak değerli işlerini çeşitli mazeretlerle erteleyip hiç yapmayan bireyler de bulunmaktadır. Bu durum birçok badireye sebep olur. Bu nedenle bu davranışlar erteleme hastalığı ya da üşenme hastalığı olarak da bilinir. İşlerin son anda yapılması birçok vakit hayatı ve kişiyi berbat tarafta etkilediğinden erteleme davranışı da negatif bir davranış olarak görülmektedir. Erteleme birebir vakitte önceliği daha az olan bir işi önceliği fazla olan işin önüne koymak olarak da görülebilir. Erteleme davranışı 20’li yaşlardan sonra artmakta ve yaş ilerledikçe azalmaktadır. Erteleme davranışı tek bir yapıdan oluşmaz. Erteleme davranışı davranışsal boyut, bilişsel boyut ve duygusal boyut oluşur.
Davranışsal boyut vazifenin başlatılması, devam etmesi ve tamamlanmasıyla ilgilidir. Davranışsal boyutta yapılması gereken işten kaçıp daha fazla keyif veren işi yapma durumu kelam hususudur. Kişinin ders çalışmaktan kaçınıp dizi izlemesi davranışsal boyuta bir örnektir.
Bilişsel boyut erteleme davranışının ziyanının ve olumsuz tesirlerinin bilinmesine karşın şuurlu olarak erteleme kararının verilmesidir. Bu boyut kişinin hayatına negatif tesir edeceğini bilmesine karşın neden erteleme davranışını seçtiğini sorgular.
Duygusal boyut ise kişinin olayları ertelemesinde duygusal bir neden olduğunu ve erteleme davranışının telaş ile kaygı ile bağlantılı olduğunu vurgular. Bu boyut ertelemenin çoklu duygusal sebeplere bağlı olduğu gerçeği ile ilgilidir.
Erteleme Türleri
En çok bilinen erteleme tipi akademik ertelemedir. Akademik erteleme eğitim hayatında öğrencilerin akademik olarak yerine getirmek zorunda olduğu işlerini ve vazifelerini geciktirmesi yahut son dakikaya bırakılması manasına gelmektedir. Akademik erteleme ders bırakma, sınıfta kalma, düşük ortalama ve okuldan atılma üzere dertlere sebep olmaktadır. Şayet çocuğunuzda akademik erteleme alışkanlığı varsa çocuğunuza ödev yaptırmak yazımızı okuyabilirsiniz.Rutin işlerde erteleme ise günlük işleri programlamada zorlanma ve günlük rutinleri erteleme manasına gelmektedir. İkinci sık görülen erteleme çeşidi ise Karar vermeyi ertelemedir. Çatışma durumlarında yahut birden fazla seçenekle karşı karşıya gelindiğinde karar vermenin geciktirilmesine karar vermeyi erteleme denir. Kompulsif erteleme ise ertelemenin son tipidir. Bu cinste kişi hem karar vermeyi hem de yapması gereken işleri geciktirir.
Erteleme Hastalığının Nedenleri Nelerdir?
Kişi her işini ertelemeye başlamışsa ve bu durum günlük rutin hayatını dahi sekteye uğratıyor ise Procrastination öteki bir deyişle erteleme hastalığına sahip olduğu düşünülür. Erteleme hastalığı sebepleri ortasında şunlar yer alır:
- İsteksizlik ve motivasyon eksikliği
- Kötü vakit yönetimi
- Mükemmeliyetçilik
- Başaramama kaygısı
- Kişiliğe uygun olmayan iş seçimi
- Bilgi eksikliği
- Bitirememe kaygısı
- Kısa devirli keyif almak
- Yapılan vazifeden hoşlanmamak
- Sınav kaygısı
- Özgüven düşüklüğü
- Öz düzenleme yetersizliği
- Öğrenilmiş çaresizlik
- Mükemmeliyetçilik
- Başarısızlık korkusu
- Zaman idaresinde makus olmak
Zaman vakit hepimiz sorumluluk ya da vazifelerimizi birkaç saat, birkaç gün yahut tahminen haftalar boyunca erteleyebiliyoruz. Erteleme olağan ve aslında üniversal bir olgudur, bu yüzden neden ortaya çıktığını ve bu mevzuda neler yapabileceğimizi ele almak hayli ehemmiyet taşıyor. Bu kavramı sadece bir işi geciktirmek ya da bir misyondan kaçınmak olarak ele alamayız zira bu birebir vakitte verimliliğimizi düşüren irrasyonel bir davranış biçimidir.
Ertelemeyle Nasıl Baş Ederiz?
Ertelemenin üstesinden gelmek için öncelikle buna neden olan faktörleri ele almak yararlı olacaktır. Yapılacak birinci şey kendi alışkanlıklarımızın izini sürerek neden ertelediğimizi anlamaya çalışmak olmalıdır. Ertelediğimiz aşikâr başlı mevzular var mı? En çok neleri ertelemeye meyilliyiz? Ertelemeye meyilli olduğumuz bahisle ilgili niyet kalıplarımız neler? Şayet kendi çalışma ve vazife tamamlama alışkanlıklarımızla ilgili daha açık ve net bir görüşe sahip olursak, onları değiştirmek için talihimiz yükselecektir. Aşağıda ertelemeye başvurmamıza yol açan yaygın sebepler ve onlarla nasıl uğraş edeceğimizle ilgili kimi ipuçları bulacaksınız.
- Mükemmeliyetçilik, tahammülsüzlük üzere durumların çözülmesi gerekmektedir.
- Görevden hoşlanmama, sorumluluk duygusu geliştirme, değerlendirilme telaşı, ve özgüven eksikliği üzere sorunların aşılması gerekmektedir.
- Zaman denetimi üzerinde çalışılmalıdır. Bunun için kısa gayeler belirleyip onları gerçekçi vakitlere yaymak tesirli olabilir.
- Konulan gayelerin gerçekçi olmasına kıymet gösterilmelidir.
- Yetersiz ve başarısız hissetme konusunun üzerinde çalışılmalıdır.
Sorun zamanlama ve vakit yönetimiyse; çoğumuz günün muhakkak saatlerinde daha üretken olmaya eğilimliyizdir. Üretken olduğumuz saatleri bilir ve sorumluluklarımızı bu akış içerisinde dizayn edersek bu durumu fırsata çevirmiş oluruz. Ayrıyeten makul vazifeleri muhakkak saatlerde tamamlamak bizler için daha kolay olabilir. Bunları keşfetmek ve günümüzü buna nazaran planlamak verimliliğimizi arttırarak ertelemeyi ortadan kaldırmaya yardımcı olacaktır. Bizim için güç görünen bir işi yorgun ya da gerilimli bir vaktimizde tamamlamayı hedeflememek makul olacaktır.
Büyük misyonların tartısı altında eziliyorsanız; onu daha küçük alt vazifelere bölmek yardımcı olabilir. Erteleme araştırmacısı Rozental, birçok kişinin bir projeyi ya da misyonu hakkıyla yerine getiremeyeceklerinden tasa ettikleri için ya da başarısız olmaktan korktukları için ertelemeye başvurduğunu söz ediyor. Büyük bir misyonu tamamlamak için onu kendimize inancımızı ve öz-yeterlilik hissimizi hissedebileceğimiz daha küçük ve yönetilebilir modüllere bölmeyi deneyebiliriz.
Haz hissine çabucak ulaşamayacağınız için erteleme eğilimindeyseniz; kendimizi yol boyunca haz verecek ödüllerle tatmin edebiliriz. Örneğin kimi beşerler bir projeyi son teslim tarihinden çabucak evvel olmadığı sürece kıymetli ya da ödüllendirici olarak görmekte zorlanabilirler. Sık sık başvurduğumuz sapma aktivitelerini dahi aslında planlayabiliriz. Toplumsal medyada vakit geçirmek üzere acil olmayan aktivitelere küçük vazifelerin ortasındaki boşluklarda ayırabiliriz. Belli bir vazife ya da sorumluluğu yaptıktan sonra, bunu neden yaptığımızı ve bizim için neden kıymetli olduğunu düşünmek için gereğince vakit ayırmak da yararlı olacaktır.
Dikkatiniz kolay dağılıyorsa; çalıştığınız ortamda dikkatinizi dağıtabilecek objeleri ortadan kaldırmaya çalışabilirsiniz. Örneğin cep telefonunuzu diğer bir odaya koyabilir ya da bilgisayar ekranınızdaki gereksiz sekmeleri kapatabilirsiniz. Ayrıyeten dikkat dağınıklığını engellemek için birebir anda birden fazla vazifesi yerine getirmeye çalışmamak kıymetlidir. Birini bitirdiğinizde oburu şimdi yarım kalıyorsa bu akış içinde hiçbir şeyi tamamlamıyor üzere hissedebilirsiniz. Bu da sizi bir vazifesi tamamlamış olmanın tatminini yaşamaktan alıkoyacaktır. Bir vazifesi bitirdikten sonra bir sonraki vazifeye çabucak başlamayıp biraz durup nefes almak, tahminen dolaşmak, başarmanın hazzını yaşamak, bir sonraki misyondan evvel tazelenmemizi sağlayarak onu yapmaya daha motive başlamamızı sağlayabilir.
Çalışmanın bizim için sıkıntı olduğu bir günse; biraz mola vermeyi düşünebiliriz. En verimli çalışan insanların bile misyonları tamamlamakta zorlandıkları günler vardır. Bu sakinlik günlerini uyku, idman, beslenme, eğlenceli ya da iş dışı aktivitelere vakit ayırmak için kıymetlendirebiliriz. Kelam konusu vazife, o gün katiyen tamamlanması gereken bir misyonsa, yeniden birebir stratejiyi daha küçük ölçüde taklit edebiliriz. Dışarı çıkıp kısa bir yürüyüş yapmak ya da beş dakikalığına hava almak üzere. Bu küçük molalar o anlarda kayıp üzere görünse de aslında üretkenliğimizi arttırarak işlerin daha kısa müddette tamamlanmasına hizmet eder.
Terapi
Erteleme davranışıyla baş edebilmek için kişinin kendisini tanıması gerekmektedir. Kendisi ile ilgili başarısız hissetme ve mükemmeliyetçi olma üzere özellikleri düşünüp makul fikir ve davranış değişimlerinde bulunması gerekmektedir. Vakit idaresi, maksat küçültme üzere teknikler ile kendi kendine aşılamayan durumlarda ise terapiye gitmek süreci hızlandıracak ve kolaylaştıracaktır.
Kaynak:ozguroner.dr.
hiwellapp.com