14 Mayıs seçimlerine dört gün kaldı. Anketlerde çabucak her adayın ‘işine yarayacak’ sonuçlar bulmak mümkün. Pekala sandıktan gelecek haberden bağımsız olarak, 4 Cumhurbaşkanı adayının propagandaları sırasında kullandıkları alanlar seçtikleri yerler ve beden lisanları bize ne anlatıyor?
Memleket Partisi Genel Lideri Muharrem İnce neden daima ayakta, CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu niçin daha çok çalışma odasından ve mutfaktan seçmene sesleniyor? Cet İttifakı’nın adayı Sinan Oğan’ın sakin duruşunun nedeni ne?
Psikiyatrist, müellif Cemal Dindar ile; Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, Kılıçdaroğlu’nun, İnce’nin ve Oğan’ın kelamlarından çok beden lisanıyla anlattıklarını konuştuk.
Cemal Dindar ‘IŞIĞI YANAN BİR KONUTTAN SESLENMEK İNANCIN GARANTÖRÜ OLMAKLA EŞDEĞER’
Millet İttifakı’nın Cumhurbaşkanı adayı Kemal Kılıçdaroğlu’na baktığımızda değerli kararlarını daima mutfağından ya da kütüphanesinden açıkladığını görüyoruz? Bunu nasıl okumak lazım?
Belki öncesi vardır, benim için Kemal Bey’in bu açıklamalarının başlangıç anı 6 Şubat Pazarcık Depremi’ni izleyen günlerde sarsıntı bölgesinde gecenin karanlığında yaptığı açıklama. Hatta mevcut iktidarın halk zıtlığını deşifre ettiği ve ‘Yenikapı ruhu’ gibisi telaffuzlara verilen takviyelerden sonra devlet-hükümet özdeşleşmesini kırdığı açıklamaydı o. Epey yıkımın ortasında mutfağıyla kütüphanesiyle canlı, yaşayan, ışığı yanan bir konuttan seslenmek temel itimadın garantörü olmakla eşdeğerdi.
‘TOKADI YAPIŞTIRMAYA HAZIR ESKİ ÖĞRETMEN TİPİ’
Muharrem İnce katıldığı geniş iştirakli programlarda kendine ayrılan koltuktan çok ayakta vakit geçirmeyi, insanlara yaklaşmayı ve ayakta konuşmayı seviyor. Bunun bize anlattığı bir şey var mı?
Öğretmen kimliğinden gelen bir alışkanlık. Onun gözünde hepimiz sınıftaki öğrencileriyiz biraz da. Bu yanılsamaya kapılanlar da sahiden öğrenci olan bir küme genç oldu sanırım. Sınıfta sıraların ortasında dolaşan ve şakalarıyla baştan çıkartırken bu baştan çıkmaya kapılanlara tokadı yapıştırmaya hazır eski moda bir öğretmen tipi… Tayyip Bey ile Muharrem Bey’in ortak özellikleri uygun birer hipnozcu olmaları. Vücut lisanına yaslanmaları… Konuşma bittiğinde aklınızda pek de bir içerik kalmıyor, ama bir tesir bırakıyorlar.
‘TAYYİP BEY KENDİ YARATTIĞI MİTOSA YENİLDİ’
Kılıçdaroğlu’nun tersine Erdoğan’ı daha formal ortamlarda ve daha çok dışarıda görüyoruz. Oralarda da bir dediği iki edilmeyen, olan bitene her şeye hakim, bir kelamıyla dört kişinin dediğini yapmak için fırladığı biri olarak ekrana yansıyor. Bir izleyici olarak bunu nasıl seyretmeliyiz?
Tayyip Bey vakit içinde kendinin taklidine dönüştü. Hâlâ tesirli, hâlâ hipnotize ettiği bir kitlesi var fakat bu tesir şimdiki değil, geçmişin rüzgarı… O bir kesim için kahramanlık anlatısını karşılayan mitolojik bir varlık bir yandan da… Bu mitos bir önder için, dozunda kalırsa daima avantajlı pozisyon sağlar. Ancak işte o konutla bağı kopunca da kendisinin karşısına yerleşir. Tayyip Bey, bu türlü düşünüldüğünde kendi yarattığı mitosa yenilen biri… Yıllar evvel gerçek, yaşayan bir önder olmaktan, kendisi olmaktan vazgeçmişti.
‘LİDER KİMLİĞİ DEVLET ADAMI KİMLİĞİ İLE ÇATIŞTI’
Yeri geldiğinde bayram çikolatalarını dağıtırken bile ‘gel kız bunun gibisini bulmazsın diyecek kadar’ cüretkâr, ‘elinde tutma eritirsin’ diyecek kadar müdahaleci… Son rahatsızlığında bir köşe muharriri ‘cumhurbaşkanı lakin insan’ dedi. Bu bizim üzere olmayan ‘makine Erdoğan’ imajı şuurlu bir tercih mi?
Halk olarak bu denli tecrübemizden sonra ileri sürdüğüm sav tahminen temelsiz gelebilir, ama paradoksal olarak Tayyip Erdoğan’ın bir siyasi hareketin önder kimliği ile mahalledeki ağabey kimliği birbirini çok desteklerken her ikisi de ‘devlet adamlığı’ kimliği ile çatıştı. Bilhassa erken devirlerde ‘devlet adamı’ olmak istedi, bunun için efor da gösterdi… Ama güçlendikçe ve partisini ve devleti kendi kişiliğinin bir kesimi üzere yaşadıkça aslına rücu etti… Birtakım ustalar vardır, yaptığı her şeye alışılmamıştır, çıraklara asla öğretilmemelidir, lakin o uygular ve işe fayda yöntemi… O denli bir siyaset teknisyenine dönüştü.
‘SİNAN OĞAN’IN KAVRAMLARIN RUHUNA SAYGILI BİR LİSANI VAR’
Erdoğan’ın ‘bu kimseye gereksinimi olmayan’ halinin yanında Kemal Bey’in ‘masa kurması’, mitinglerinde cumhurbaşkanları yardımcılarından birlikte sahneye çıkması bize ne anlatıyor? Trabzon mitinginde kasketli fotoğraflar aklıma geliyor mesela çabucak. İmamoğlu’nun orada oluşu fotoğrafı tamamlıyor / güçlendiriyor güya, siz ne düşünüyorsunuz bu bahiste?
Bunu yalnızca başkanların tavırlarındaki farklılık üzere görmüyorum. Toplumun yarısı bir başkana kendini emanet etmek ve onun gölgesinde yaşamaya devam etmek istiyor. Öteki yarısı da bir daha asla bu türlü bir başkan gölgesi istemiyor.
Sinan Oğan’ı öbür milliyetçi isimlere nazaran çok daha makul ve empati sahibi olduğunu görüyoruz. Kendi fikirlerini daha sakin anlatıyor. Ümit Özdağ’ın HDP’ye oy vereceğini söyleyenlere saldırgan tavrını da anlamaya çalışıyor. Kılıçdaroğlu’na hücum teşebbüsü karşında da aklı başında bir tavır izliyor. Bu bilgiler ışında Sinan Oğan için neler söylemek istersiniz, kazanacak adayı birinci o tebrik edecekmiş üzere duruyor…
Sinan Oğan, belirli ki kozmik kültüre merhabası olan ve akademik kimliğini siyaset içindeyken de rafa kaldırmayan biri. Kavramların ruhuna saygılı bir zihni var. Bunun önümüzdeki süreçte bilhassa AKP tasfiye olursa Türk milliyetçiliğinde bir değişim rüzgarının işareti olması da mümkün.
‘BU SAHNEDE KIYMETLİ BİR İSİM DE SELAHATTİN DEMİRTAŞ’
Aramak demişken Muharrem İnce’nin Zafer Partisi, Adalet Partisi ve Gerçek Parti’yle sürdürülen ittifak görüşmelerinden WhatsApp kümesine ileti göndererek ayrıldığı iddia edildi. 2018 seçimlerinde de kamera karşısına geçmek yerine bir gazeteci üzerinden ‘adam kazandı’ iletisini paylaşmayı tercih etmişti. Hem bu deneyimler ışığında hem de adayların kişilik özelliklerine baktığımızda kaybeden adaylar nasıl bir yol izlerler bunla ilgili öngörünüz nedir? Mümkün bir Kılıçdaroğlu galibiyetinde Erdoğan, Kılıçdaroğlu’nu arar mı mesela?
Sondan başlarsak, Tayyip Bey en küçük kaybı varlık-yokluk problemi üzere yaşadığı için bu türlü bir tavır alması çok güç. Lakin her türlü varlığının devamlılığı konusunda bir eminlik halinde olursa, belki… Bu da güç, zira kendi periyodu kendi kişiliği ile özdeşleşmiş durumda. Sinan Bey, devlet görgüsüyle, Muharrem Bey yeni bir durum alma zorunluluğuyla o aramaları sanırım yaparlar. Kemal Bey kaybederse, şartsız arayacaktır ve sanırım mevcut sahnede böylesi bir kayıp siyasetçi olarak onun için de önemli bir taban kaybı olacaktır. Bu sahnede kıymetli bir isim de Selahattin Demirtaş. Türkiye’de kıymetli bir siyasi kişilik ve bu denklem onun ve temsil ettiği kıymetlerin cezaevinde kalıp kalmayacağıyla da ilgili… Seçim zarfının içindeki mektuplardan biri de bu. Yeni bir toplum sözleşmesi…