Tarih boyunca Sümer, Akad, Babil, Hitit, Asur, Urartu, Roma, Abbasi, Selçuklu ve Osmanlı’nın da ortalarında yer aldığı 25 medeniyete konut sahipliği yapan alanda Mardin Dargeçit’teki Boncuklu Tarla’da, “Ilısu Barajı ve HES Projesi Etkileşim Alanında Kalan Kültür Varlıklarının Belgelenmesi ve Kurtarılmasına Yönelik Çalışmalar” kapsamında Mardin Müze Müdürlüğünce 2012’de başlatılan arkeolojik hafriyatlar aralıklarla devam ediyor.
Bu yıl Kültür ve Turizm Bakanlığının “Geleceğe Miras Projesi”ne dahil edilen yaklaşık 2,5 hektar alana sahip Boncuklu Tarla’da bugüne kadar Geç Epipaleolitik periyottan Neolitik Çağ evresine kadar geçen sürece ilişkin çok sayıda buluntu gün yüzüne çıkarıldı.
Ev, özel yapı ve kamu binaları ile mezarlarda 200’den fazla bireye ilişkin iskeletler ve 200 bini aşkın boncuğa ulaşılan arkeolojik alanda Mardin Artuklu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ergül Kodaş’ın başkanlığında, Antropoloji Kısmından araştırma vazifelileri Dr. Çağdaş Erdem, Dr. Eşref Erbil ve Bahattin İpek, arkeozolog Stephanie Emra, arkeobotanik Hureyla Balcı, arkeolog Doç. Dr. Yunus Çiftçi, Mehmet Şan, Onur Dinç, Charlotte Labedan Kodas, Esra Acar, Mekiye Eksik, Kazım Özkan ve Rüstem Cin tarafından yürütülen hafriyatlar sürüyor.
Kazılarda son olarak yaklaşık 12 bin yıllık olduğu bedellendirilen “kamu binası” kalıntılarına ulaşıldı. Yaklaşık 10 metre çapındaki bina kalıntısında 2 metre 20 santimetre uzunluğunda stel (işlenmiş taş blok) ile minyatür steller, boncuk, ok uçları ve boğa boynuzu üzere birçok buluntu da gün yüzüne çıkarıldı.
BİNA UZUN MÜHLET KULLANILMIŞ
Doç. Dr. Ergül Kodaş, AA muhabirine, Boncuklu Tarla’nın Çanak Çömleksiz Neolitik Devir’e tarihlenen bir yerleşim yeri olduğunu, yörede yaşayanların çok fazla boncuk bulmasıyla bu alanın isminin bu halde literatüre girdiğini söyledi.
2012’den bu yana aralıklarla çalışmaların yapıldığı alanda bu yıl kazıların Kültür ve Turizm Bakanlığının “Geleceğe Miras Projesi” kapsamında başlatıldığını söz eden Kodaş, şöyle konuştu:
“İlk etapta bizim doğu alanı dediğimiz ve çok sayıda stel bulduğumuz alanda kazılara başladık. Bu bağlamda da kelam konusu alanda yeni bir stel bulunan binaya ulaştık. Bunun bir kısmını şimdi kazabildik. Bu bina Boncuklu Tarla’nın tamamında Çanak Çömleksiz Neolitik Devir’in erken evrelerine giden katmanların net bir biçimde anlamlandırılmasını sağladı. Bina yalnızca bir sefer kullanılmamış, en az 4 sefer yenilenerek kullanılmış ve her yenilemede de tabanı doldurularak kullanıma devam edilmiş. Bu da bu binanın uzun müddet kullanıldığını ve daha evvel Boncuklu Tarla’da tespit ettiğimiz üzere bir kez kullanılıp büsbütün gömülmediğini, bu binada farklı bir uygulamanın olduğunu göstermesi açısından önemli”
İLK KEZ ÜST DİCLE VADİSİ’NDE BULUNDU
Binanın ikinci getirisinin ise yaklaşık 2 metre 20 santimetreboyundaki stele ulaşılması olduğunu lisana getiren Kodaş, “İlk kere bu uzunluktaki büyük bir stel hem Boncuklu Tarla’da hem de Üst Dicle Vadisi’nde bulundu.” sözünü kullandı. Kodaş, ayrıyeten bina içerisinde bulunan maket formunda yapılan minyatür stelin, Şanlıurfa bölgesinde bulunan “T” biçimli stellere benzediğini belirterek, bunun iki bölge ortasındaki alakayı göstermesi açısından da kıymet taşıdığını vurguladı.
Dört periyot kullanılan binanın her periyodunun Çanak Çömleksiz Neolitik Devir’in erken evrelerine ilişkin olduğuna işaret eden Kodaş, “Boncuklu Tarla’da daha evvel bulduğumuz benzeri binaların bir sefer kullanılıp tamamının doldurulmuş olduğunu görüyorduk. Ancak bu kez binanın uzun mühlet kullanılmış olması bizim için bilimsel manada yeni dataların de elde edilmesini sağladı” diye konuştu.
“ÇOK SAYIDA BOĞA BOYNUZU BULDUK”
Kodaş, Boncuklu Tarla’da kamu binası olarak kullanılan 9 binaya ulaştıklarını, bunların tamamında ya “stel” ya da “paye” denilen stellere misal mimari ögelerin bulunduğunu lisana getirerek, bunların konut olduklarına dair rastgele bir bilgi ya da buluntuya ulaşmadıklarını belirtti.
Kalıntılarına ulaştıkları binanın da konut olmadığını, kamu binası olarak kullanıldığını belirlediklerini tabir eden Kodaş, şunları kaydetti:
“İçerisinde minyatür steller, küçük nesneler bulduk, sembolik paha taşıyabilecek. Çok sayıda boğa boynuzu bulduk. Boğa başı modülleri bulduk. Bu da bu binanın başkaları üzere özel bir bina olduğunu, kamu binası olduğunu gösteriyor. Fakat bu, başkalarından farklı zira stelin boyutu farklı. İçinde bulduğumuz buluntular farklı ve bir kere değil en az 4 kez yenilenerek kullanılmasından ötürü farklı. Milattan Evvel 10 bin yıla tarihlendiğini düşünüyoruz, şimdi karbon tahlili olmamakla birlikte. Zira bina içerisinde ele geçirdiğimiz küçük buluntular ve bilhassa yontma taşbuluntuları, Boncuklu Tarla’da daha evvel bu katmanlarda bulduğumuz nesnelerle çok emsal, onlarla çağdaş. Birebir süreçte kullanılmış ancak uzun mühlet kullanılmış başkalarından farklı olarak. Yaklaşık 12 bin yıllık bir bina olduğunu düşünüyoruz”
Prof. Dr. Kodaş, Geleceğe Miras Projesi kapsamında Boncuklu Tarla’daki hafriyatlar için Valilik ve kimi kurumlardan da kıymetli dayanaklar sağlandığını hatırlatarak, bu kapsamda alanda planladıkları hafriyatları da sürdürerek yeni tarihi bedelleri gün yüzüne çıkartmak istediklerini kelamlarına ekledi.