Türkiye’yi sarsan afetlerden sonra, kentlerdeki yapı stoklarının sarsıntıya dayanıklılığı gündemde yerini koruyor. Kahramanmaraş ve Hatay merkezli sarsıntılar ve komşu ülke Gürcistan’da 12 Şubat’ta 4.4 ile 3.6 büyüklüğünde olan 2 sarsıntının bilhassa Rize ve Artvin’de hissedilmesi sonrası Karadeniz’de, deniz tabanından geçen fay çizgisinde zelzele yaşanma mümkünlüğü da gündeme geldi. Beklenen mümkün Marmara sarsıntısı nedeniyle tüm gözler İstanbul’a çevrilirken uzmanlar, Karadeniz fayının zelzele riski taşıdığına dikkati çekti.
2019’da hazırlanan Türkiye Zelzele Tehlikesi Haritası
‘TRABZON VE RİZE’DEKİ TÜM YAPILAR ZELZELE TEHLİKESİ ALTINDA’
Jeoloji Mühendisi Prof. Dr. Osman Bektaş, Karadeniz fayının Bartın’da 1968 yılında 6.6 büyüklüğünde sarsıntı ürettiğini belirterek, “2019 yılında yayınlanan Trabzon ve Rize’nin sarsıntı tehlikesi gerek lokal idare gerekse toplum tarafından göz arkası ediliyor, anlaşılmıyor. Bu bahiste elimizden geleni yapmaya çalışıyoruz fakat maalesef o bahiste da birtakım tenkitler alıyoruz. Meğer biz 1996 ile 2019 yıllarında yayınlanan zelzele tehlike haritaları ortasındaki farkı anlatmaya çalışıyoruz. Bu fark nedir derseniz, yeni haritada Trabzon’un sarsıntı tehlikesi 2 kat artmış, Rize’nin de 3 kat artmıştır. Bu artış, 1996 yılında yapılan ve 23 yıl yenilenmeyen sarsıntı tehlike haritasından kaynaklanmıştır. 23 yıl boyunca Trabzon ve Rize yöresinde inşa edilen yapılar bugünkü sarsıntı yönetmeliğine terstir ve zelzele tehlikesine açıktır. Bu haritanın verdiği kıymetler yalnızca sağlam taban içindir. Meğer bölgedeki taban hem dolgu, hem heyelan, hem de plaj bölümlerindedir. Bu binalarla yapılar eski zelzele yönetmeliğine nazaran yapıldığı için Trabzon ve Rize’deki tüm yapılar sarsıntı tehlikesi altındadır. Rize’nin 3’te 1’i zati dolgu alanı üzerindedir” dedi.
‘HARİTADAKİ YANLIŞLIK, SIHHATSİZ YAPILAŞMANIN SEBEBİ OLDU’
Bektaş, 1996 yılında hazırlanan haritada kusur yapıldığını öne sürerek, “Karadeniz kıyısına paralel giden Karadeniz fayı 1968 yılında 6.6 büyüklüğünde bir sarsıntı üretti ve o devirde kaza olan Bartın’ı yıktı. Bartın’da yıkım olunca bu bölge o zamanki haritada ‘birinci derece zelzele bölgesi’ ilan edildi. Karadeniz fayının yıkmadığı Trabzon ve Rize ise ‘dördüncü derece zelzele bölgesi’ yapıldı; bu büyük bir yanlışlıktır. Gerek Bartın, gerekse Trabzon, birebir sismik zonda bulunuyor. Bartın ne ise Trabzon ve Rize de tıpkı derecede olmalıdır. Bu yanlışlık 23 sene sonra değiştirildi. 2019 yılında yayınlanan haritada bütün Karadeniz kıyısı muadil bir zelzele tehlikesine sahip oldu. Bugün Trabzon ve Rize hangi sarsıntı çekincesine sahipse Bartın da aynısına sahiptir. Bu yanlışlık 23 yıl boyunca Trabzon ve Rize’de sıhhatsiz, sarsıntıya açık yapılaşmanın sebebi oldu. Kesinlikle surette sarsıntı tehlike haritaları en az 5 yıl içinde yenilenmelidir. Yenilenmeyen haritalar, 23 yıl boyunca Trabzon ve Rize yöresinde dolgular ve kıyı üzerinde sıhhatsiz yapılaşmaya neden oldu. ‘Trabzon sarsıntı bölgesi değildir’ algısı, bugüne kadar herkesin de kabul ettiği sıhhatsiz bir yapılaşmaya neden oldu. Bunun düzeltilmesi, ortadan kaldırılması lazım” diye konuştu.
’50 YIL İÇİNDE TRABZON’DA OLABİLECEK SARSINTI, BARTIN SARSINTISINA YAKIN OLABİLİR’
Karadeniz fay çizgisinde muhtemel yaşanacak sarsıntıyla ilgili öngörüde bulunan Bektaş, “Deprem tehlike haritaları sarsıntının ne vakit ve nerede olacağını göstermez. İstanbul’da sarsıntı beklerken Trabzon’da her an bir zelzele oluşabilir. Sonuç olarak sarsıntının ne vakit ve nerede olacağını kimse bilmiyor. İddiası vakit ve yer vermek gerekirse önümüzdeki 50 yıl içerisinde Trabzon’da olabilecek sarsıntı yüzde 90 olasılıkla 6.6, yani Bartın sarsıntısına yakın bir sarsıntı olur. Yüzde 10 olasılıkla da bu sarsıntıdan daha büyük olma mümkünlüğü var. Lakin bu 6.6 zelzele şiddeti ve yer sarsıntısı sağlam taban için geçerlidir. AFAD der ki, bizim verdiğimiz bu kıymetlerin yanında mikrobölgelendirme çalışmaları yapmalısınız. Yani heyelan alanları, olgu alanlar, dere yatakları ve zayıf yerler için başka bir bölgelendirme yapmanız gerekir” sözlerini kullandı.
1996’da hazırlanan Türkiye Zelzele Tehlikesi Haritası
Prof. Dr. Bektaş, “Afet Bakanlığı kurulacaksa, tüm lokal idarelerde de katiyetle ‘İl Afet Bilim Kurulu’ oluşturulmalı; bu konsey yöneticileri bilgilendirmeli ve zelzele, heyelan, sel üzere afetlerin ziyanlarını en aza indirmek için yollar geliştirmeli” tavsiyesinde de bulundu.
‘KARADENİZ FAYI GÖZ ARKASI EDİLMEMELİ’
Trabzon Karadeniz Teknik Üniversitesi’nde (KTÜ) bilim insanları da Gürcistan’daki zelzelelerin, bilhassa Rize ve Artvin’de hissedilmesine ait yayımladığı ‘Karadeniz’in depremselliği’ bahisli bilgi notunda, son 20 yılda Trabzon, Rize ve Ordu açıklarında, büyüklükleri 2.5 ile 4.5 ortasında değişen zelzeleler yaşandığını belirtilerek, “Gürcistan’daki zelzeleler, Karadeniz fayının faal olabileceğini göstermektedir. Bu nedenle bilhassa Karadeniz fayı göz gerisi edilmemeli” denilmişti.
