Müjde Işıl – 400 yıllık öykü anlatma geleneği Rakugo, Japonya-Türkiye diplomatik ilgilerinin tesisinin 100. yıl dönümüne özel olarak bugün Atlas 1948 sahnesinde. The Japan Foundation ve Güldürü Kulüp’ün iş birliğinde, Sarp Apak’ın moderatörlüğünde gerçekleşecek “Türk-Japon Dostluğu Rakugo ve Komedi” aktifliği vesilesiyle Türkiye’ye gelen Rakugo Performans Sanatkarı Shinoharu Tatekawa, Chiba Ticaret Üniversitesi Profesörü Halit Mızraklı ve aktifliğin moderatörü Sarp Apak ile söyleştik.
Sarp Apak: “Rakugo ile meddahlık çok benziyor”
■ “Türk-Japon Dostluğu Rakugo ve Komedi” aktifliğine dahil olma sürecinizi anlatır mısınız?
Öncelikle çok memnunum bu projede yer aldığım için. Birlikte çalıştığım arkadaşım Can Yıldırım, The Japan Foundation ile birlikte yürüttüğü bir projesi olduğundan bahsetti ve bana da yer almam için davette bulundu. Bu vesileyle ben de projeye katılmış oldum. Gerçek Rakugo sanatkarlarını izleyeceğim için de çok heyecanlıyım.
■ Rakugo’yu evvelden tanıyor muydunuz?
Projeye dahil olmadan evvel bildiğim lakin çok uygun tanımadığım bir gelenekti. Commedia dell’Arte üzere, Kabuki üzere her toplumun kendine has geleneklerine ilişkin sahne oyunlarına yargıcım lakin Rakugo’yu tüm ayrıntılarıyla bu proje vesilesiyle öğrendim. Tek kişilik, esaslı bir kıssa anlatıcılığı var aslında sahnede. Benim çok hürmet duyduğum ve hayranı olduğum bir disiplin.
■ Rakugo ile bizim mizah geleneğimiz ortasında nasıl bir bağ var sizce?
Rakugo ile bizdeki meddahlık aslında çok benziyor. Kimi tabir ve içerik farklılıkları olsa da sahnede oluş biçimi ve hedefi bakımından birbirine çok yakın olduklarını düşünüyorum.
Shinoharu Tatekawa: “Geçmişle günümüz ortasında köprü”
■ Rakugo nedir? Japon kültürü içinde nasıl bir ehemmiyete sahip?
Rakugo, yaklaşık 400 yıl evvel sıradan halk ortasında ortaya çıkan klâsik bir Japon güldürü öykü anlatma sanatı. Rakugo’nun üslubu, oyunculuk ve kıssa anlatımının bir karışımı. Japon kültürü içinde Rakugo, yalnızca bir cümbüş biçimi değil, tıpkı vakitte bir toplumsal yorum ve tarih anlatma aracı. Klâsik kıssalar, Japon toplumunun kıymetlerini, geleneklerini ve tarihini yansıtıyor. Rakugo bu nedenle, geçmişle günümüz ortasında bir köprü fonksiyonu görüyor ve genç kuşaklara kültürel mirası aktarmada kıymetli bir rol oynuyor.
■ Rakugo geleneği, Japonya’da sanatı nasıl etkiledi ya da etkiliyor?
Bence Rakugo; Manzai, sinemalar ve TV dizileri dahil olmak üzere çağdaş Japon komedilerinin kökünü oluşturuyor. Esaslı bir gelenek olsa da hâlâ yaşamayı sürdürüyor ve çağdaş izleyiciye uyacak halde daima değişmeye devam ediyor.
■ Sizlerin sahnede tek başına oturup öyküler anlatması, bizdeki klâsik ‘meddah’ oyununu hatırlatıyor. Türk mizahıyla ilgili araştırma yaptınız mı?
Türk mizahı ile ilgili bilgim yalnızca meddahlık kültürüyle sonlu. İki kültürün mizah anlayışında kozmik temalar yattığını gözlemledim. Benzeri noktaları olduğunu söyleyebilirim.
Halit Mızraklı: “Güçlü ortak tutkularımız var”
■ İki ülkenin mizah geleneklerinde sizi şaşırtan benzerlikler ya da farklılıklar neler oldu?
İki ülkenin mizah geleneklerinde beni en çok şaşırtan benzerlik, öykü anlatma ve dinleyiciyle bağ kurma konusundaki güçlü ortak tutkuları. Farklılık olarak ise Japon mizahında incelikli ve kelamlı tabir yerine jestlere dayalı bir anlatım stilinin öne çıkmasını söyleyebilirim.
■ 100 yıla dayanan Japonya-Türkiye ilgileri, Japonlar için ne mana taşıyor?
İki ülkenin bu kadar uzak olmasına karşın paylaştığı derin bağlar, her iki toplumun da kültürel zenginliğini birbirine sunmasına vesile oluyor. Geçmişte, atalarımızın Asya’nın farklı uçlarında yerleşmiş olmasına karşın, bugün sanat ve mizahın üniversal lisanı sayesinde birbirimizi manaya fırsatı buluyoruz. Mizah, bizi bir ortaya getiren güçlü bir araç ve bu dostluğun sanat yoluyla güçlenmesinde hisse sahibi olmaktan büyük bir onur duyuyorum. Japonya’da Türk mizahını, Türkiye’de de Japon mizahını tanıtma ve sevdirme gayesiyle, bu dostluğun gelişmesine katkıda bulunabilmeyi umuyorum.