Çok büyük bir felaket yaşıyoruz. Büyük acı, büyük keder… İmtihan veriyoruz, hepimiz…
Deprem bölgesinde yakınlarını kaybedenlerin, hepimizin başı sağolsun.
Ulusça dayanılmaz yardımlaşma ve dayanışmaya şahit oluyoruz. İnsanların gösterdiği hassaslığı en gerekli vakitte devletten göremedik. Ordu, AFAD, Kızılay çok geç kaldı.
Özellikle gençler gece gündüz demeden yardıma koşuyorlar. Herkes elinden ne geliyorsa yapmaya çalışıyor. Ne yazık ki, bazıları yardım kolilerine kendi etiketlerini yerleştirmekle uğraşıyor.
Aslında, bunlar tabiatla ahenk içinde yaşamamamızın bir sonucu… Dikine yapılaşmanın, tarım alanlarına doyumsuz bir formda inşaatlar yapmanın, dur durak bilmeyen rant hırsının, demir-çelikten çimentodan çalmanın, imar müsaadelerinin, imar aflarının, belediyelerde dönen rüşvetlerin sonucu bunlar…
Doğa bir defa daha bizleri uyardı. Para için, çıkar için tabiata kelam geçirmeye çalışan bizlere bir defa daha “kendine gel” dedi.
DOĞA ‘YUMUŞAK KARNIMA İNŞAAT YAPMA, CANIMI ACITMA’ DİYOR
Doktor bir arkadaşımızın dediği üzere, tabiat, “yumuşak karnıma; tarım alanına, alüvyonlu toprağa inşaat yapma, canımı acıtma” diyor. “Tepelere, kayalığa, sert yerime temel kazıp inşaat yapabilirsin lakin yumuşak yerimi kazıp canımı yakma yoksa intikamımı alırım” diyor. Evet, Anadolu’da çabucak hemen bütün eski kentler, kasabalar zirvelerin üzerinde, kayalık topraktadır.
Ne yazık ki hiç dinlemiyoruz, tabiatın canını yakıyoruz ve o da bizim canımızı yakıyor, çok acıtıyor.
ZAYIF İNŞAAT TEKNİKLERİ VE İMAR AFLARI GİDEN CANLARIN ESAS SORUMLUSU…
Yabancı basına bakıyorum. BBC, Guardian, Los Angeles Times...
Evet, çok büyük bir zelzele yaşadık fakat bu kadar fazla can kaybının olması, binaların sandviç üzere kat kat üzerine çökmesi, yeni yapılan apartmanların çökmesi büsbütün çok yetersiz inşaat tekniklerine bağlanıyor.
Depremlerde yerle bir olan üç binayı inceleyen BBC, Türkiye’de daha evvel meydana gelen felaketleri takip eden düzenlemeler ile binaların bu büyüklükteki zelzelelere dayanabilmesi gerektiğini lakin ortada bina güvenlik standartlarıyla ilgili acil sıkıntılar olduğunu vurguluyor.
Uzmanlara dayanarak, düzgün inşa edilmiş binaların bu güçlü zelzelelere karşın ayakta kalabilmesi gerektiğini vurgulayan BBC, University College London’da acil durum planlaması ve idaresi uzmanı olan Prof. Dr. David Alexander’ın “Çöken binlerce binadan neredeyse tamamının rastgele bir sarsıntı inşaat yönetmeliğine dayanmadığı sonucuna varabiliriz. Sorun şu ki; mevcut binalarda çok az güçlendirme var, lakin birebir vakitte yeni binalarda da bina inşaat standartlarının çok az uygulanması kelam konusu” kelamlarına yer veriyor.
BBC, ayrıyeten 1960’lardan beri süren ve sonuncusu da 2018’deki sayısız imar affının yarattığı aksiliklere dikkat çekerek, büyük bir imar affının da Meclis gündeminde olduğuna vurgu yapıyor. İki sayı vereyim; BBC, son imar aflarından İzmir’de 672 bin binanın, güneyde ise 75 bin kadar binanın yararlandığını vurguluyor.
YETERSİZ ÇELİK KULLANIMI BİNALARIN ÇÖKMESİNE NEDEN OLUYOR
Los Angeles Times gazetesi, bu kadar fazla can kaybı olmasının tek nedeninin; betonun kırılgan hale gelmesine ve yapı sallandığında sütunlarından patlamasına müsaade veren yetersiz çelik destek çubukları konfigürasyonuna sahip olan sünek (deprem sırasında dayanımını fazla kaybetmeden elastik ötesi davranış yaparak zelzele gücünün sönümlenmesini gerçekleştiren) olmayan beton binalar olduğunu tabir ediyor.
Gazeteye açıklama yapan, yapı mühendisliği firması Miyamoto International, “Bölgedeki apartmanlar çoğunlukla kırılgan betondan yapılmıştır ve zelzelelerin neden olduğu sarsıntıya karşı son derece savunmasızdır” sözü kullandı.
ÖNEMLİ İKİ GRAFİK; BAKIN KOLONLARDA ÇELİK NASIL KULLANILIYOR?
Los Angeles Times, güçlendirilmiş beton kolonların nasıl olması gerektiği konusunda da aşağıdaki çok kıymetli bir grafiğe yer veriyor. Kırılgan beton kolonlarda, çok az çeliğin sarsıntıda betonlardan ayrılmasına neden olacağını, güçlendirilmiş beton kolonlarda ise, başkalarına nazaran daha fazla ve en üstü ile en alta artan ölçüde çelik bulunduğunu belirtiyor.
Bir öteki değerli detay da çelik düzenlemenin dizaynıyla ilgili… Aşağıda görüldüğü üzere, zayıf çelik dizaynda, çelik destek konfigürasyonu sarsıntı sırasında basitçe bükülebiliyor. Daha güçlü çelik dizaynında ise, kolonu çerçeveleyen çelik dizaynın içine dikine çelik çubuklar ile bunu çerçeveleyen ikinci bir çerçeve ekleniyor ve çeliğin yerinde kalması için uçlar yaklaşık 135 derece bükülüyor.
BİR BİNADA NE KADAR ÇOK ÇELİK DESTEK VARSA, ZELZELEYE O KADAR GÜZEL CEVAP VERİR
ABD’de bağımsız, kâr hedefli olmayan bir medya örgütlenmesi olan NPR ise, “Neden bu kadar çok bina yıkıldı?” diye soruyor ve Kaliforniya Üniversitesi mühendislik profesörü Jonathan Stewart’ın, “Türkiye’de yaklaşık üç kattan daha yüksek binalar için olağan bir inşaat tekniği betonarme kullanılmaktır. Ekseriyetle kolonlar ve kirişler betondur. Ve bu çerçevelerin içinde, sarsıntı başladığında çok süratli bir biçimde parçalanan bir çeşit duvar dolgu bloğu vardır” kelamlarına yer veriyor.
Dünya Bankası’nda kıdemli afet risk idaresi uzmanı olan Alanna Simpson, bir binadaki çelik ölçüsü ve beton cinslerinin hala ayakta duran yapılar ile harabe halindeki yapılar ortasındaki farkı oluşturduğunu söyleyerek, “Çelik yüklü binalar zelzelelerde epey güzel reaksiyon verir zira daha esnektir. Münasebetiyle, bir binada ne kadar çok çelik destek varsa, muhtemelen o kadar âlâ cevap verir” diyor.
KART DESTESİ ÜZERE ÇÖKEN ÇOK KATLI BİNALAR ZELZELEYE GÜÇLÜ TASARIM ÖZELLİKLERİYLE İNŞA EDİLMEDİ
Guardian gazetesi ise, felaket modelleme şirketi Temblor’un lideri Ross Stein’ın, “Bir numaralı faktör bina kalitesidir. Bu, öbür her şeyi gölgede bırakır. Bina kalitesi, bina yönetmeliği ve bu yönetmeliğin uygulanmasıyla denetim edilir” kelamlarına yer veriyor.
Bournemouth Üniversitesi Afet İdare Merkezi’nde jeolog ve afet idaresi uzmanı olan Henry Bang şunları söylüyor: “Yıkılmış olanlar muhtemelen daha zayıf yapı gereçleriyle inşa edilmiş çok eski binalardır. Kart destesi üzere çöken çok katlı binalar da zelzeleye güçlü tasarım özellikleriyle inşa edilmedi.”